Kinderopvang is een overkoepelende term die wordt gebruikt voor alle opvangmogelijkheden voor kinderen, zoals peuterspeelzalen, dagopvang en gastouderopvang. Kinderen gaan naar een opvang op momenten dat beide ouders andere verplichtingen hebben. Denk aan werken, solliciteren of het volgen van een opleiding.
Er zijn verschillende soorten kinderopvang in Nederland. Naar welke opvang een kind gaat, hangt af van de leeftijd van het kind en de tijden waarop het kind naar de opvang moet worden gebracht. De kinderopvang kan formeel zijn of informeel.
Een formele kinderopvang is een opvangvoorziening die wordt aangeboden door een bedrijf. Formele opvang is vaak alleen doordeweeks en tijdens kantooruren geopend. Kinderen worden hier dus alleen op werkdagen opgevangen. Onder formele kinderopvang worden de volgende voorzieningen verstaan:
Informele kinderopvang is opvang door familie, vrienden of kennissen. Informele kinderopvang is flexibeler, omdat een informele opvang niet vast zit aan openingstijden of werktijden van personeel. Onder informele kinderopvang wordt verstaan:
Een formele kinderopvang vangt kinderen op in een huiselijke sfeer. Tijdens opvanguren kunnen kinderen activiteiten ondernemen, met elkaar spelen en uit rusten. De activiteiten en spellen staan vaak in het teken van de ontwikkeling van het kind.
Kinderen die naar een formele opvang gaan, worden altijd begeleid door een of meerdere medewerkers met een passend diploma. Vaak worden de opvangkinderen ingedeeld in groepen. Het kan hierbij gaan om een horizontale groepsindeling of een verticale groepsindeling.
Horizontale groepindeling
Een horizontale groepsindeling wordt gemaakt door te kijken naar de leeftijd van de opvangkinderen. Kinderen van dezelfde leeftijd worden bij elkaar in de groep geplaatst, waardoor ze altijd met leeftijdsgenootjes in een groep zitten. Kinderen schelen op deze manier vaak maximaal twee jaar met elkaar. Dat heeft als voordeel dat er meer leeftijdsgerichte activiteiten kunnen worden aangeboden en dat er minder kans is dat grotere kinderen mentaal en fysiek overwicht hebben over jongere kinderen. Daarnaast biedt het de medewerkers de kans om zich te specialiseren in een leeftijdsgroep.
verticale groepsindeling
Een verticale leeftijdsgroepsindeling wordt niet gemaakt op basis van de leeftijd van opvangkinderen. Kinderen van verschillende leeftijden worden dus bij elkaar in één groep geplaatst. Ook deze manier van opvang heeft voordelen. Kinderen zitten langer bij elkaar in de groep, waardoor vriendjes en vriendinnetjes bij elkaar blijven. Jongere kinderen kunnen op deze manier ook leren van de oudere kinderen en broertjes en zusjes kunnen bij elkaar in een groep worden geplaatst. Het nadeel is dat er minder kans is dat een kind in een groep terecht komt met leeftijdsgenootjes, waardoor het voor sommige kinderen lastiger is om aansluiting te vinden bij andere kinderen.
Kinderen zijn een kwetsbare doelgroep. Daarom worden er door de overheid kwaliteitseisen gesteld aan kinderopvang. Hier moeten kinderopvang en peuterspeelzalen zich aan houden. De kwaliteitseisen hebben onder andere betrekking op de groepssamenstelling, het aantal medewerkers per groep kinderen, diploma’s van de medewerkers en veiligheid van de opvanglocatie. De GGD controleert of kinderopvang en peuterspeelzalen zich houden aan de kwaliteitseisen.
Vier-ogenprincipe
Een belangrijke regel in de kinderopvang is het vier-ogenprincipe. Volgens deze regel mogen beroepskrachten in de kinderopvang nooit alleen verantwoordelijk zijn voor een groep kinderen. Een medewerker van een kinderopvang moet altijd gezien of gehoord worden door een andere medewerker of volwassene. Het doel van het vier-ogenprincipe is het voorkomen van situaties waarin kinderen worden blootgesteld aan mishandeling of misbruik.
Hoe een kinderopvangvoorziening exact invulling geeft aan het vier-ogenprincipe is aan de opvang zelf, maar de GGD controleert of de uitvoering van de regel wel correct is. Het ‘tweede paar ogen’ mag bijvoorbeeld ook een ouder van één van de kinderen zijn. Hoe een opvangvoorziening precies invulling geeft aan het principe, staat verplicht opgenomen in het beleidsplan van de opvang.
Sommige ouders kiezen bewust voor een informele oppas. Deze vorm van oppas heeft voordelen ten opzichte van reguliere oppas, omdat een informele oppas flexibeler is. Daarnaast is er meer persoonlijke aandacht voor het kind, omdat de oppas zijn of haar aandacht niet hoeft te verdelen over een grote groep kinderen. Prijzen van informele kinderopvang zijn soms ook gunstiger, omdat de oppas en de ouders kunnen onderhandelen over het tarief.
Aan informele oppas zitten ook nadelen ten opzichte van een formele opvangvoorziening. Bij een informele oppas is er bijvoorbeeld geen toezicht op kwaliteit en de opvanglocatie. Als het kind alleen wordt opgevangen, zijn er daarnaast geen leeftijdsgenootjes om mee te spelen. Ook krijgen ouders geen kinderopvangtoeslag.
De kosten van kinderopvang is afhankelijk van het soort opvang, het aantal kinderen en het aantal uren dat een kind per week wordt opgevangen. Prijzen voor een kinderopvang liggen gemiddeld tussen de zes en de acht euro per uur. Voor sommige vormen van kinderopvang krijgen ouders kinderopvangtoeslag. Dat is een vergoeding van de overheid voor kinderopvang. Ouders betalen door kinderopvangtoeslag en kleiner deel van de kosten zelf. Een opvanglocatie moet hiervoor geregistreerd staan in het Landelijk Register Kinderopvang en Peuterspeelzalen (LRKP). Voor informele opvang krijgen ouders nooit kinderopvangtoeslag.
Vanaf 1 januari 2017 ontvangen ouders een hogere toeslag per kind dan het jaar ervoor. Ook werd het maximum uurtarief van de dagopvang waarvoor de toeslag geldt verhoogd. Ouders kunnen per kind maximaal 230 euro kinderopvangtoeslag krijgen.
Nederland telt op dit moment 53.000 kinderopvanglocaties. Daarbinnen worden jaarlijks meer dan 645.000 kinderen opgevangen. Het aanbod is verdeeld over dagopvang (6.431 locaties), buitenschoolse opvang (6.327 locaties), gastouderopvang (37.049 locaties), gastouderbureaus (694 locaties) en peuterspeelzalen (2.573 locaties). De afgelopen jaren daalde de vraag naar kinderopvang, maar naar verwachting stijgt het aantal kinderen dat in 2017 naar de opvang wordt gebracht weer licht.
Naast reguliere dagopvang, vinden ook veel ouders hun weg naar informele opvang. Dat komt omdat ouders steeds meer behoefte hebben aan flexibiliteit. Zij willen flexibele breng- en haaltijden, flexibele prijzen, ruimere openingstijden en een ruimere pakketkeuze. Informele opvang voldoet beter aan deze vraag dan formele opvang. Daarnaast is het makkelijker om formele opvang te vinden, omdat er gebruik wordt gemaakt van apps en sociale media.